اینم یک شعر از آقای عبدالرضا مفتوحی به زبان لاری(استان فارس)
وبلاگ شخصی عبدالرضا مفتوحی http://kharzahre.blogfa.com
شهرستان لارستان یکی از شهرستان‌های جنوبی استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر لار است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۲۲۹٫۲۴۸ نفر بوده‌است. همچنین جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۸۳ برابر با ۲۲۵٫۹۸۲ نفر گزارش شده‌است. لارستان از کانونهای دین زرتشتی و جایگاه آتشکده مهم آذرفرنبغ بوده‌است. مسلمان شدن مردم آنجا هم دیری به درازا انجامید. نام کهن لارستان، ایراهستان بوده‌است.
لارستان سرزمین وسیعی است که بطول ۵۷ فرسنگ و به عرض ۴۵ فرسنگ و با مساحت تقریبی ۱۲۶۰۰۰ کیلومتر مربع، و در حدود ۴۵۰ آبادی بزرگ و کوچک توابع دارد. مرکز این منطقه شهر لار (۴۳ دقیقه و ۲۷ درجه شمالی ، و ۲۴ دقیقه و ۵۴ درجه شرقی گرینویچ، وبا ارتفاع ۳۰۰۰ هزار فوت است که در سیصد وشصت وشش کیلومتری شهر شیراز ودر جنوب شرقی فارس قرار گرفته‌است.
تاریخچه لارستان
شهرستان لارستان
شهرستان لارستان یکی از شهرستان‌های جنوبی استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر لار است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۲۲۳٬۲۳۵ نفر بوده‌است.[۱] لارستان از کانونهای دین زرتشتی و جایگاه آتشکده مهم آذرفرنبغ بوده‌است. مسلمان شدن مردم آنجا هم دیری به درازا انجامید. نام کهن لارستان، ایراهستان بوده‌است.
لارستان
لارستان سرزمین وسیعی است که بطول ۵۷ فرسنگ و به عرض ۴۵ فرسنگ و با مساحت تقریبی ۲۶۰۰۰ کیلومتر مربع، و در حدود ۴۵۰ آبادی بزرگ و کوچک توابع دارد. مرکز این منطقه شهر لار (۴۳ دقیقه و ۲۷ درجه شمالی، و ۲۴ دقیقه و ۵۴ درجه شرقی گرینویچ، وبا ارتفاع ۳۰۰۰ هزار فوت است که در سیصد وشصت وشش کیلومتری شهر شیراز ودر جنوب شرقی فارس قرار گرفته‌است.
منطقهُ لارستان ، به دليل نزديكي با خليج فارس و سواحل آن ، داراي موقعيت تجاري و ترانزيتي بسيار خوبي است. بيشتر درآمد مردم آن از تجارت دريايي و تبادل كالا با نواحي مركزي ايران است. از اين رو لارستاني ها را بايد از مشهورترين و موفق ترين بازرگانان جنوب ايران به شمار آورد. قديم ترين متن تاريخي كه نام لار در آن ذكر شده ، كتاب جغرافيايي نزهةالقلوب اثر حمدالله مستوفي قزويني است. در اين كتاب آمده است : � لار ولايتي است نزديك كنار دريا و مردم آنجا بيشتر تاجر باشند و سفر برّ و بحر كنند و حاصلش غلّه و پنبه و اندكي خرما باشد و اعتماد كلي به باران دارند و مردم او مسلمان باشند. � ( 1362 ، ص139 ). در گذشته بيشتر تجارت مردم لارستان با نواحي جنوب هندوستان _ دكن ( dacan ) _ بوده و در تاريخ نام بسياري از بازرگانان لاري ساكن و مقيم هند آمده است. اولين تاجر ، بازرگان و عالم لارستاني مقيم هند ، شيخ نورالدين لاري است كه در سال 690 ق در دهلي درگذشته و در همان جا مدفون شده است.( لعلي بدخشي ، 1376 ، ص1022 ) از قرن هفتم تا يازدهم قمري قسمت اعظم امور صادرات اسب و كمان و كالا از خليح فارس به منطقهُ هندوستان را بازرگانان لارستاني به عهده داشته اند. بسياري از ساكنان اين منطقه دفاتر تجاري بزرگي در هند تأسيس كردند و بعضي از آنان در دربارهاي پادشاهان محلّي به مقام وزارت نيز رسيدند كه از مشهورترين آنان قاضي عبدالعزيز نيمدهي لاري است ، كه در اواخر قرن نهم قمري از بانفوذترين مقامات اداري دكن محسوب مي شد.او نويسنده كتابي در تاريخ هند به نام طبقات محمود شاهي است. سكّه مشهور لاري كه در شهر لار ضرب مي شده در قرن هشتم ،نهم و دهم قمري در بازارهاي تجاري هندوستان و خليح فارس رواج داشته است. ( هندوشاه ،1301 ق ،ص 359 ) ورود قدرت هاي اروپايي به منطقه نيز نتوانست نفوذ بازرگانان لارستاني را كاهش دهد و آنان در مبادلات بازرگاني هم چنين فعال بودند و حتي به نواحي شرق آفريقا و آسياي جنوب شرقي نيز راه يافتند. ( اوبن ، 1955 ، ص 493 ) در قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم ميلادي بسياري از تج‍‍ّارِ لارستاني ، به دليل ناامني جنوب ايران ، به سواحل جنوبي خليج فارس مهاجرت كردند و در كويت ، بحرين ، قطر ، ابوظبي ، دبي، شارجه ، فجيره، ام القوين و عمان ساكن شدند و به تجارت با سواحل ايران و هند پرداختند. اين مهاجران بنيانگذاران تجارت كشورهاي حاشيهُ خليج فارس محسوب مي شوند. صداقت ، درستكاري ، سخت كوشي و مهارت خاص آنان در بازرگاني باعث شد كه شيوخ عرب به آنها اعتماد كنند ، تا آن جا كه بسياري از مشاغل حساس اداري و اقتصادي را به لارستاني ها واگذار كردند و اين همزيستي مسالمت آميز تا كنون نيز ادامه دارد. نام اين شهر در پيش از اسلام کلال و خوجهرستان کي بران و در دوره هاي اسلامي آلار و ايراهستان بوده است .در متون پهلوي ساساني نيز نام لار ديده شده است .از آنجمله در جنگ اردشير باباکان با هتپانبار از نقطه اي بنام کلالان ياد شده است که جزو کلال بوده است . خط لار پيش از اسلام به خليج فارس ارتباط داشته و بيشتر مردم به تجارت غله ،پنبه و خرما مشغول بوده اند.از مشاهير اين خطه نيز مي توان قطب الدين لاري (رياضي دان ومنجم)،ميرزا زاهد لاري (شاعر)و شادروان آيت ا.. سيد عبدالحسين لاري نام
شهر لار در '20 ،ْ54 طول شرقي و '41ْ،27 عرض شمالي واقع شده است . شهرستان لارستان از '5،ْ27 تا '30، ْ28 عرض شمالي و '17،ْ50 تا '44 ، ْ55 شرقي وسعت دارد و در جنوب شرقي فارس قرار گرفته است . لارستان از شمال به زرين شهر و جهرم و فيروزآباد و از شرق و جنوب شرقي به بندرعباس و بندرلنگه واز جنوب غربي و غرب به لامرد محدود است . لارستان با وسعت 20964كيلومتر مربع وسيع ترين شهرستان استان فارس است و حدود 17 درصد از مساحت استان را شامل مي شود كه ارتفاع متوسط آن از سطح دريا 900 متر است .
لارستان ، جنوبي‌ترين و وسيع ترين شهرستان استان فارس ، داراي‌هفت بخش به نام هاي مركزي ، اوز � evaz � ، بيرم � bairam � ، گراش � gerash � ، خنج � xonj �و جويم � joyum � و بنارويه است.علاوه بر آن داراي هشت مركز شهري شامل شهرستان لار ، اوز ، گراش ، خنج ، بيرم ، جويم ، بنارويه و خور است. طبق سرشماري سال 1375ش جمعيت لارستان 231893 تن بوده است که از لحاظ جمعيتي پس از شهرستان هاي شيراز ، مر و دشت و كازرون ، بيشترين سهم از جمعيت ساكن در استان فارس را داشته است
اساس آخرين آمار منتشر شده در سال 1375 ش ، 1/52 درصد جمعيت لارستان در مناطق شهري لار ، اوز ، گراش ، خنج ، جويم ، بيرم و بنارويه به سر مي برند و 9/47 درصد جمعيت روستايي و غير ساكن هستند. ميزان شهرنشيني لارستان در سال 1345 ش برابر با 9/26 درصد ، در سال 1355 ش برابر با 29 درصد ، در سال 1365 ش 2/32 درصد و در سال 1375 ش 1/ 51 درصد بوده است. ضريب رشد جمعيت شهري از سال 1365 ش تا 1375 ش در لار ، 07/3 درصد ، اوز 25/1 درصد ، گراش 30/1 درصد ، خنج 93/3 درصد ، جويم 88/3 درصد ، بيرم 79/2 درصد و بنارويه 46/1 درصد بوده كه بالاترين ضريب رشد جمعيت به ترتيب در خنج ، جويم و لار به چشم مي خورد كه دليل آن افزايش مهاجرت است. ضريب رشد جمعيت شهرستان لارستان ، بين سال هاي 65 � 1355 ش برابر 2/4 درصد و بين سال هاي 1375 � 1365 ش 97/2 درصد بوده ، كه نسبت به شهرهاي استان فارس بعد از فيروزآباد در مقام دوم رشد جمعيت قرار گرفته است.
يكي از محصولات اقتصادي و تاريخي لارستان سكّه اي است معروف به لاري كه از قرن هشتم تا دهم قمري در لار ضرب مي شده ( هندو شاه ، همان ، ص 359 ) و در نواحي جنوب ايران و بنادر مختلف خليج فارس و اقيانوس هند رواج داشته است ( عقيلي ، 1377 ، ص319 ). عجيب بودن اين سکه به سبب شکل آن است كه مفتولي از نقرهُ خالص به شكل قلاب از وسط تاشده است ، و در دو طرف آن مهر حكومت حك شده است. هندوشاه نويسندهُ تاريخ فرشته ، ضمن شرح حال خواجه محمود گاوان ، از وزراي مشهور ملوك دكن در قرن نهم قمري و ماجراي كشته شدن او به دستور پادشاه محلّي ، از وجود سكّه هاي لاري در خزانهُ او ياد كرده است. سرتوماس هربرت كه در سال 1627 م / 1037 ق از لار ديدن كرده ، نوشته است : � در نزديكي بازار محلّي است كه اين سكّه ها در آن جا ضرب مي شود ، لاري از مشهورترين سكّه هاي منطقه است كه از نقرهُ خالص ساخته شده و مفتولي قلابي شكل است. نام پادشاه يا بعضي از آيه هاي قرآني بر آن حك مي شود و ارزش آن ده پني است �. ( فاستر ، 1928 ، ص 30 ) پدرو تيكشيرا سياح پرتغالي كه اواخر قرن شانزدهم ميلادي به نواحي جنوب ايران مسافرت كرده ، نوشته است : � سكّه اي كه در لار ضرب مي شود لاري است كه از نقرهُ عالي ساخته شده و در تمام نواحي شرق به جنوبي شناخته مي شود �. ( 1902 ، ص 241 ) عبدالله عقيلي سكّه شناس ايراني‌دربارهُ سکه لاري آورده است : � عجيب اين است كه اين نوع وسيلهُ مبادله كه پس از بيست قرن بعد از اختراع سكّه در قرن شانزدهم و هفدهم ميلادي به عرصهُ تجارت بين المللي پاگذاشت ، از شمال آفريقا تا سواحل شرقي چين همه جا با حسن استقبال مواجه شد و به ميزان بسيار گسترده اي در تجارت خارجي ايران پذيرفته شد. � ( 1371 ، ص 203 ) برت فاگنر دربارهُ ارزش سكّهُ لاري نوشته است : � در سال 1525 م دو نوع سكّهُ لاري موجود بود : يكي � لاري قديم � معادل با سه تنگه و نه دينار و ديگري � لاري جديد � كه معادل با سه تنگه و ده دينار بود � ( 1379 ، ص 277 ) متأسفانه در بعضي از مقالات و نوشته ها اين سكّه را لارين ( larin ) ناميده اند كه اولين بار الان به غلط در دائرةالمعارف اسلامي چاپ ليدن اين واژه را به كار برد ( ص 683 ) و محققان بعدي نيز از او پيروي كردند. بر اساس شواهد قطعي تاريخي نام اين سكّه لاري و جمع آن � لاريات � ( هندوشاه ، همان ، ص 359 ) بوده است
فعاليت هاي مهم چند سال اخير لارستان
ويژگي هاي مهم شهرستان در بخشهاي فعاليت به موضوعات زير: مشارکت چشمگير آدمي و بخش خصوصي در سرمايه گذاري هاي عمراني و توايدي (مانند احداث شرکت عمران و توسعه شهرستان و مطالعه و احداث راه آهن لار �دوراهي سير جان �بندرعباس )؛سخت کوشي و قناعت مردم ؛صدور نيروي انساني به کشور هاي جنوب خليج فارس و گسترش فرهنگ ايراني در آنها. کارهاي عمده انجام شده در 20 سال گذشته :احداث محور لار-بندر عباس و لار-جهرم و لار بندر لنگه؛تجهيز و بهسازي فرودگاه بين المللي لار؛ايجاد شهرکهاي صنعتي ؛ايجاد کتابخانه هاي عمومي ؛ احداث پارک ها در حاشيه هاي شهر ؛ احداث کارخانه سيمان ؛گسترش مراکز آموزش عالي و فني؛احداث مناطق فرهنگي؛ تفريحي و ورزشي؛لوله کشي گاز طبيعي ؛احداث خط مخابراتي فيبر نوري؛ايجاد بانک هاي خصوصي؛احداث مجتمع فرهنگي ،هنري؛احداث سد؛گسترش و بهسازي راهها و ... مي توان نام برد
در سال 1675 ، تعداد 4049 دانشجو در دانشگاههاي علوم پزشکي،آزاد،پيام نوروآموزشکده فني مشغول به تحصيل بوده اند.نسبت دانشجو به ازاء هر100000 نفر جمعيت در اين شهرستان برابر 1651/3 نفر و نسبت دانشجو به اعضاء هيئت علمي 23/7 نفر بوده است
معروف ترين سوغاتي و شيريني شهرِ لار حلوايي است كه مسقطي ناميده مي شود . اين حلوا ، همان طور كه از نام آن بر مي آيد ، منسوب به مسقط ، يكي از شهرهاي قديمي عمّان است ، كه تجُّار لارستاني در رفت و آمدهاي تجاري به مسقط طرز پخت آن را فراگرفته اند قريبِ 150 سال است كه اين حلوا بهترين سوغاتي لار محسوب مي شود مسقطي تركيبي از آرد ، شكر، نشاسته ، روغن، مغز پسته و رنگ هاي گياهي است و بسيار خوشمزه و مقوّي است . اكنون يكي از كالاهاي صادراتي اين شهر است ودر بسته بنديهاي مختلف و زيبا به مشتريان عرضه مي شود
اقليم خشك لارستان و پايين بودن ميزان بارندگي ساليانه امكان برداشت محصولات كشاورزي را به حداقل رسانيده است . با اين همه از لحاظ وسعت زمين هاي كشاورزي ، اين شهرستان با سطح زير كشت 51661 هكتار در حدود 4/7 درصد زمين هاي كشاورزي استان فارس را دارا است ( يادگار فرد 1376، ص 22) . گندم ، جو ، خرما ، صيفي جات و پنبه از جمله محصولات منطقه است كه بيشتر آن در دو منطقهُ كشاورزي بخش جويم در شمال شرقي و درز و سايبان ( ( dorz-o-s ? yab ? n در جنوب شرقي آن كاشت مي شود . گندم ، محصول اول آن است كه سي هزار هكتار از زمين هاي كشاورزي به آن اختصاص دارد و در سال زراعي 1382هزار تن برداشت مي شود ، كه در سال هاي پرباران اين رقم تا چهار برابر افزايش مي يابد . در سال 1361ش به دليل بارندگي فراوان در منطقه درز و سايبان 120 هزار تن گندم توليد شده است ( گزارش سالينانهُ مديريت كشاورزي ، 1361ص5 ) . 1590 هكتار از مزارع زير كشت محصولات جاليزي از قبيل كنجد ، ذرت دانه اي ، پنبه و انواع سبزي است . از بين محصولات درختي ، خرما داراي اهميت بسياري است و 55 درصد از مساحت باغ هاي ميوه به كشت آن اختصاص دارد و سالانه حدود سه هزار تن خرما برداشت مي شود . پرتقال ، نارنگي ، ليمو شيرين و ليموترش نيز از ديگر محصولات درختي لارستان است . ارزش كل محصولات سالانه و دايمي اين شهرستان در سال 1373 ش مبلغ 37/739ميليون ريال برآورد شده است
كمي ريزش باران و خشكي هوا موجب فقر پوشش گياهي در اين منطقه شده است ، گياهان منطقه عموماً از نوع گياهان مقاوم در برابر خشكي هستند . مساحت مراتع و جنگل هاي شهرستان ، حدود 24000 كيلومتر مربع است كه در ردهُ مراتع فقير ، با پوشش گياهي درجه سه و چهار و پنج طبقه بندي مي شود . علوفهُ چراگاه ها شامل گرامينه ها ، خارشتر ، گون ، درمنه و ... و درختان آن از نوع كنار ( konar ) ، گز و كهور است . در ارتفاعات و به خصوص كوهِ شو بادام ، بنه ، آلوچهُ جنگلي و زبان گنجشك ديده مي شود . يكي از اين گياهان دارويي مشهور منطقه لارستان آنغوره است كه در لهجهُ محلّي آن را انگزه ( angeza ) مي نامند اين گياه در منا طق كوهستاني لارستان مي رويد و از گذشته ها تا امروز يكي از اقلام صادراتي مشهور بوده است . � ادوارد پولاك� نوشته است : � چون انغوزه در نواحي گرم لارستان و ساير مناطق آن مي رويد ، مي توان به اين نتيجه رسيد كه اين گياه به آب و هوايي گرم تر و ارتفاع كمتر نياز دارد . بيشتر محصول صمغ انغوره به هندوستان صادر مي شود و در آن جا مصرف خوراكي دارد . مصرف طبي آن در ايران بسيار است و به خصوص در درمان رعشه و تشنج به كار مي رود
فقر منابع تحت الارضي و مواد اوليهُ صنعتي ، سبب ِ محدوديتهايي براي استقرار صنايع در منطقه شده است. با اين همه ، با توجه به معادن موجود ، امكان بالقوهُ سرمايه گذاري ، در برخي صنايع وجود دارد. معادن ِ نمك ، سنگ گچ و سنگ آهك ِ‌بسياري در لارستان موجود است. براي مثال ، هماتيت در جنوب شرقي لارستان در منطقهُ هورمود وجود دارد ولي ذخيرهُ احتمالي آن مشخص نيست. از سنگ گچ و آهك اكنون دركارگاه هاي توليدي محلّي استفاده مي شود و در صورت متمركز شدن فعاليت كارگاه ها و ايجاد شركت تعاوني و بسته بندي كردن گچ ،بازده توليد بالاتر و توزيع ، مناسب تر خواهد بود. از گنبده هاي نمكي موجود در لارستان نيز بهره برداري مي شود و منابع منطقهُ چاهو داراي ذخيرهُ شايان توجه است. مورِّخ لاري دربارهُ معادن لارستان نوشته است : � معدنيات تحت الارضي لارستان و كوهستان هاي آن عبارت است از سرب ، آهن ، مس ، گل گلك و زا ج سياه كه موسوم به � زاج لاري � است و در كوه تنگ � زاج � موجود است
ناهمواري هاي لارستان
چين خوردگي هاي منطقه ُ لارستان ، جزئي از سلسله جبال زاگرس است كه در دوران سوم زيست شناسي به وجود آمده است . اين چين خوردگي ها در جهت غربي _ شرقي ، به موازات هم كشيده شده است و هر چه از شمال به جنوب حركت كنيم چين خوردگي ها فشرده تر مي شود . در حد فاصل اين چين خوردگي هاي درّه هاي باز و نسبتاً وسيع قرار دارد كه مراكز مسكوني در آنها مستقر شده است .
|
ارتفاع از سطح دريا |
جهت جغرافيايي |
نام رشته کوه |
|
2672 متر |
شمال لار |
البرز |
|
2225 متر |
جنوب شرقي لار |
بادني |
|
2216 متر |
جنوب لار |
پردي |
|
2176 متر |
شمال شرقي لار |
اوباد كهنه |
|
2150 متر |
شمال شرقي لار |
بردومه |
|
2056 متر |
جنوب لار |
ملك تير |
|
2011 متر |
جنوب شرقي لار |
گوبست |
|
2005 متر |
شمال لار |
گورده |
|
2075 متر |
شرق لار |
بند دزو |
|
2060 متر |
شمال شرقي لار |
سياه زنگي |
توجه به اين كه اين شهرستان در نواحي خشك و كم آب ايران قرار دارد ، شبكهُ آب هاي آن كم و اتفاقي است. تنها رود بزرگ لارستان رود شورِ مهران ( mehr?n ) نام دارد. اين منطقه داراي 83 چشمه دايمي و هفت چشمهُ فصلي است كه از اين تعداد برخي از آنها چشمه هاي معدني است كه به دليل گوگردي بودن تركيب آب آنها در معالجه امراض پوستي مفيد است ؛ نظير آب گرم چاهو ( ??ha ) ، هم چنين با حفر 68رشته قنات و 3275 حلقه چاه با فقر منابع سطحي آب مقابله شده است. دو درياچهُ فصلي هيرم ( hirm ) و بيدشهر ( bid?eer ) با وسعت 81 كيلومتر مربع در شمال و شمال غربي شهر اوز ( evaz ) و درياچه دنگز ( dangz ) در شمال لار قرار دارد.
جانوران شكاركردني لارستان شامل كل ، بز ، قوچ ،ميش ، جبير و جانوران درنده پلنگ ، گرگ و انواع روباه ، سياه گوش ، شغال و كفتار است .كبك، تيهو ، دراج و پرندگان مهاجر فصلي نيز در زيستگاه هاي طبيعي آن زندگي مي كنند . در سالهايي كه بارندگي زياد باشد درياچه هاي فصلي هيرم و دنگز زيستگاه موقت تعداد بسياري از پرندگان آبي از قبيل كيشم ، خانوادهُ كله سبز ، خانوادهُ حواصيل و فلامينگو و مرغابي است . منطقهُ حفاظت شدهُ هرمود ( hormud ) ،كه در شرق لارستان و در مجاورت كوهِ شو قرار گرفته و چشمه هاي متعددي در محدودهُ آن وجود دارد،زيستگاه قوچ لارستاني است و كسي حق ندارد آن كل و بز و جبير و پلنگ شكار كند
بخش‌ها و دهستانها
شهرها: لار و خور و لطیفی
شهرها: اوز
شهرها: جویم
شهرها: بیرم
روستای مهم: لاورستان
شهرها: گراش
شهرها: بنارویه
شهرهای لارستان
گویش‌های لارستانی
گویش لارستانی یا لاری, گویش ساکنان جنوبی استان فارس و مردم غرب استان هرمزگان است، گرچه در بعضی از مناطق وروستاها اختلاف در لهجه وجود دارد ولی تمام لهجه‌ها مفهوم است، این گویش در جای جای این منطقه نمودهای گوناگونی دارد که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است. گویش لارستانی بیش از ده لهجه را دربر می‌گیرد، که عبارت‌انداز:
رودخانه‌های لارستان
مشاهیر شهرستان
از جمله مشاهیر این شهرستان می توان به سعید حاجی پور اشاره کرد. وی مسلط به زبان های فارسی، انگلیسی، فرانسوی، روسی، اسپانیایی، ایتالیایی، ترکی، آلمانی و ... می باشد. وی متخصص در علوم فیزیک، شیمی، ریاضیات، زیست شناسی ، زمین شناسی و کامپیوتر می باشد. این شخصیت تا کنون موفق به دریافت چندین جایزه بین المللی گردیده است.
منابع
استاد: اقتداری، لارستانی، احمد. (کتاب زبان لارستانی) . چاپ اول، ناشر: همسایه، تهران: سال ۱۳۸۴
بقعه پیر سرخ
امامزاده پیر سرخ ، در جنوب غربی شهر قدیم لار واقع شده است گر چه امروزه بخش عمده آن ویران شده ، معهذا یکی از اماکن مقدس لار می باشد . این بنا با ستونهای دو سوم عمودی در گوشه ها ، احتمالاً قبلاً معروش بوده است . روی برخی از دیوارها در طرف بیرونی هنوز آثار نقش و نقوش دیده می شود ، روی پایه بسیار باریک روی هر دیوار بیرونی سنگ کاری باریکی مشاهده می شود که از سه ردیف کار شده است .
در دو طرف درب ورودی ، دو ستون به جلو آمده مشاهده می شود . اتاق درونی هشت گوش با قطر 60/5 متردارای فرورفتگی هایی است که در دیواره ها است و بر خلاف جداره بیرونی و دیوارهای سنگ فرش شده فقط گچ کاری شده اند مجاور می شود ، تا عمق ( 7 ) متری پیش رفته اند ولی از ادامه کار به خاطر ترس از وجود ارواح خودداری پیر سرخ در زمان صفویه بنا شده است .
این اثر در مورخه 25/12/79 به شماره 3424 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
آب انبار معتمد
این آب انبار در شهر قدیم لار قرار دارد . این بنا متعلق به دوره صفویه می باشد و دارای 4 بادگیر و دهن شیر است که از ویژگی های ممتاز بنا محسوب می شود .
این اثر تاریخی به شماره 10505 در تاریخ 2/8/82 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .
آب انبار معتمد
این آب انبار در شهر قدیم لار قرار دارد . این بنا متعلق به دوره صفویه می باشد و دارای 4 بادگیر و دهن شیر است که از ویژگی های ممتاز بنا محسوب می شود .
این اثر تاریخی به شماره 10505 در تاریخ 2/8/82 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .
0
قلعه اژدها پیکر
قلعه بر روی سطح مرتفعی که از طرف غرب شهر به آن منتهی می شود قرار گرفته است دارای طولی برابر 700 متر و پهنای برابر با 170 متر می باشد اساساً این تأسیسات از سه بخش دیوار سنگی محاطی ، قلعه پایانی و قلعه میانی تشکیل شده است . قدمت آن به پیش از اسلام میرسد ، این مکان تا صد سال پیش مسکونی بوده و در زمان سلطنت رضا شاه بمباران گردیده است . به استثنای قلعه بالایی و بنای مشهور به قبور مادر نادر شاه بقیه قسمتهای قلعه منهدم گردیده است .
بازار قیصریه
از قدیمی ترین و زیباترین بازارهای ایران بازار قیصری لار است . بنیان و اساس بازار مذکور بسیار محکم بنا شده و با زلزله های پی در پی که در لارستان به وقوع پیوسته کوچکترین خللی به ارکان بازار وارد نشده است .
بازار دارای چهار شاخه طولانی شمالی و جنوبی و شرقی و غربی است که در چهار سوق یکدیگر را قطع مینمایند .
طول بازار از شرقی و غربی بیش از 6/117 متر طول بازار شمالی جنوبی بیش از 4/124 متر است با احتمام قریب به یقین بازار مذکور نمونه و سر مشقی برای ساختن سایر بازارهای قدیمی ایران بود و از روی طرح بازار مذکور بازارچه بلند اضعهام و سپس در دوره زندیه بازار وکیل بنا گردید .
از تاریخچه هایی که در مورد تعمیرات بازار قیصریه باقی است یکی مربوط به تعمیرات دوره صفویه است که دریای گنبد چهار سوق بچشم میخورد . دیگر کتیبه سنگی است که در مدخل بازار در سمت جنوب بر پیشانی دروازه ورودی نصب گردیده است .
کتیبه کهن کتیبه مفصلی است که در پای گلوی گنبد هشتی دالان قیصریه بخط نستعلیق در دوره شاه عباس کبیر نصب شده است .
بازار قیصریه در تحت شماره 315 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
برچسب حروف ابجد تاریخ تجدید ساختمان و تعمیرات قیصریه در دوره شاه عباس کبیر سال 1014 هجری قمری است .
آثار های تاریخی شهر لار و خنج
1- باغ نشاط
2- حمام باغ نشاط
3- زاویه
4- مقبره محمد تقی خان عرب
5- بازار قیصریه
6- دهن شیر بازار
7- کاروان سرای گلشن
8- کاروان سرای نو
9- خانه محمودی
10- برج مادر نادر
11- قلعه اژدها پیکر
12- پیر سرخ
13- آب انبار معتمد
14- مناره شیخ دانیال
15- مسجد جامع و سر در مسجد جامع
16- بقیه شاه فخر الدین احمد
17- آتشکده چهار طاقی محلچه
18- بقعه شیخ ابونجم
19- بقعه شیخ شعیب
20- بقعه شیخ قاضی حسن
----------------------------
1- باغ نشاط
این در ضلع شمالی پل عباسی و در ضلع غربی خیابان و در داخل یک فضای سبز واقع شده است . با توجه به اینکه در زیر در زمین ها دارای تجهیزات مجتمعی و عمومی می باشد . فقط می توان به یک صورت کلی آن را طرح کرد .
مساحت قصر 5/13 در 35 متر است و وضعیت نگهداری بسیار بدو نامطلوب است ارتفاع طبقه بالا 7 متر و ایوان ها 5/12 متر است . ایوانها با یک گنبد استالاکتیتی شکل پوشانده شده اند . در ضلع عقبی به یک اتاق باریک باز می شوند در طرفین این دو اتاق باز هم اطاق های دیگر قرار دارد که از ایوان می توان داخل آنها شد به اطاق های کناری نیز می توان از ایوان وارد شد و اطاق های جلویی به باغ باز می شوند و دارای پنجره هایی رو به باغ هستند . اطاق های عقبی شاید برای خواب یا انبار استفاده می شده اند ، زیرا علاوه بر در ورودی ، دارای منفذ نور دیگری نیستند . راهروی باریکی وجود دارد که از این اطاق ها و از قسمت جلویی قصر از طریق راه پله کوچکی می توان به آن رسید . درب ورودی این راهرو ، پایین تر از سطح طبقه هم کف است و منتهی به پله هایی می شود که به بالا می رود . همه اتاق ها در آن ایام مملو از نقاشی های دیواری و گچ بری بوده اند که بخشی از آنها تا امروز نیز باقی مانده اند . تصاویر روی دیوار ها عبارتند از باغ های مملو از درخت ، گل ، میوه جات و پرندگان ، طبقه زیرین روی هم رفته دارای چهار اتاق می باشد . اطاق مرکزی درست زیر سالن ایوان قرار دارد که از بالا به کمک یک منفذ هشت گوش که با مرمر کر شده روشن می شود . در وسط اتاق میانی یک حوضچه هشت گوش از مرمر قرار دارد . دیوارهای اطاق ، نظیر سایر اطاقها در طبقه اصلی ، دارای هلال های شکسته و فرورفتگی های بی شمار هستند .
این باغ متعلق به دوره افشاری می باشد ( 1156 هـ . ق )
این اثر در تاریخ 13/5/1353 به شماره 973 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است
----------------------------------
2- حمام باغ نشاط
در ناحیه غربی و چسبیده به آن طبق چهار باغ ، فضای سبزی وجود دارد که توسط حوضچه هایی هشت گوش مقابل ایوان آبیاری می شود . در ضلع شمالی باغ نشاط ، بنایی با وضعیت بسیار خوب نگهداری شده که احتمالاً هم زمان با قصر بنا شده است . دو اطاق که هر دو دارای گنبد کوچک هستند و یکی از آنها روی ستون های پیچیده به قسمت های طبقه دیگری با ترکیبات قصر قرار گرفته اند که رو به باغ باز می شود و توسط یک راهرو باریک که در انتهای آن تون حمام قرار دارد . به هم مربوط می شوند ، اتاقی که در غرب قرار گرفته ، دارای حوضچه ای است که آب به آن وارد و خارج می شود . داخل حمام ، دارای نقاشی هایی دیواری متعددی است و با توجه به تزئینات قصر ، می توان فرض کرد که هر دو بنا و همچنین باغ ، مکمل هم ساخته شده اند .
متأسفانه جز به جز تزئینات حمام ، در حال حاضر از بین رفته
-------------------------------
3- زاویه
زاویه محلی بوده که درویشان در آنجا به عبادت می پرداختند که یک ایوان مرکزی دارد که محل اجتماع بوده و شامل چهار گوشه ( زاویه ) که محلی بوده مخصوص عبادت درویشان
------------------------------------
4- مقبره محمد تقی خان عرب
مقبره نایب سرهنگ محمد تقی خان عرب که در حال انجام و طبقه در شهر لار در سال 1309 کشته شده است
----------------------------------
5- بازار قیصریه
از قدیمی ترین و زیباترین بازارهای ایران بازار قیصری لار است . بنیان و اساس بازار مذکور بسیار محکم بنا شده و با زلزله های پی در پی که در لارستان به وقوع پیوسته کوچکترین خللی به ارکان بازار وارد نشده است .
بازار دارای چهار شاخه طولانی شمالی و جنوبی و شرقی و غربی است که در چهار سوق یکدیگر را قطع مینمایند .
طول بازار از شرقی و غربی بیش از 6/117 متر طول بازار شمالی جنوبی بیش از 4/124 متر است با احتمام قریب به یقین بازار مذکور نمونه و سر مشقی برای ساختن سایر بازارهای قدیمی ایران بود و از روی طرح بازار مذکور بازارچه بلند اضعهام و سپس در دوره زندیه بازار وکیل بنا گردید .
از تاریخچه هایی که در مورد تعمیرات بازار قیصریه باقی است یکی مربوط به تعمیرات دوره صفویه است که دریای گنبد چهار سوق بچشم میخورد . دیگر کتیبه سنگی است که در مدخل بازار در سمت جنوب بر پیشانی دروازه ورودی نصب گردیده است .
کتیبه کهن کتیبه مفصلی است که در پای گلوی گنبد هشتی دالان قیصریه بخط نستعلیق در دوره شاه عباس کبیر نصب شده است .
بازار قیصریه در تحت شماره 315 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
برچسب حروف ابجد تاریخ تجدید ساختمان و تعمیرات قیصریه در دوره شاه عباس کبیر سال 1014 هجری قمری است .
--------------------
6- دهن شیر بازار
دهن شیر آب انبار لار ، از بناهای بسیار استثنایی است که در شرق قسمت ورودی بازار و در مجاور امازاده پیر پنهان است .
پیش اتاقکی کوچک دارد ، پله های سراشیبی 20/3 متر به محوطه ای وارد می شود که در آن ( بر حسب میزان آب ، آب انبار ) آب وجود دارد و بدون نیاز به وسایل کشیدن آب می توان از آن استفاده کرد .
راه پله ای که 80/12 متر طول دارد ، دارای برش های رو به بالا است و در دیواره راه پله فرو رفتگی وجود دارد . این بنا هم مربوط به دوران صفویه است .
---------------------
7- کاروان سرای گلشن
کاروان سرای صفوی سرای گلشن در ضلع جنوب شرقی میدان قیصریه واقع شده و از خارج نما 52*52 متر و داخل 26*29 متر است بنای معماری یک کاروان سرای اصیل حیاط دار است ، با اطاق های متعدد در طول و طویله ها در گوشه های دو طرف ورودی کاروان سرا و در هر طرف چهار دکان مربع شکل کوچک قرار دارد که در کنار هر کدام یک پلکانی باریک به پشت بام راه می یابد . در داخل حیاط دور تا دور سری ستون هایی که به وسیله هلال هایی به هم وصل بوده اند . قرار داشته که امروزه به مقدار زیاد از بین رفته است . در هر طرف یازده ستون موجود بوده و تنها در طرف ورودی به واسطع وجود يوغ میانی بزرگتری بالای ورودی تعداد ( 10 )
ستون داخل این اطاق ها قرار داشته است . از تعداد پنج نوار به هم آمده بر روی دیواری که مابین آنها اشکال قوسی شکل بوده دیده می شود و یک فرورفتگی در دیوار عقبی اطلاق تشکیل شده است . طراحی فضای گوشه ها نا معلوم است . از آن جایی که در حال حاضر از این ساختمان به عنوان انبار کابین بازار استفاده می شود ، مخصوصاً در گوشه ها دگرگونی های ساختمانی انجام شده تا بتوانند امکانات بهتری جهت چیدن اجناس خود فراهم کنند . ستونهایی با ساق های چرخشی و زیبا و شکل هایی یک پارچه از ماسه و شن ساخته شده اند . در وسط حیاط ، حوض آب هشت گوش قرار گرفته که به وسیله جوی آبی پر می شود .
--------------------
8- کاروانسرای نو
از طرف غربی ، به سرای گلشن وصل شده و از جهت جنوبی میدان راه ورودی دارد . این بنا که کاملاً با آجر ساخته شده و ابعاد آن 50*50 متر است . دارای چهار حیاط و چهار ایوان باریک است و ایوان در طرف جنوبی دارای یک محراب است . دور تا دور این حیاط ( محوطه ) هشت ضلعی ، اتاقک هایی هستند و دو تیرک در مقابل 43 ، اتاق این بنا نشان دهنده بارز نحوه ورود است اکثر این اتاقها به کمک دیوار های داخلی جدا شده اند .
فقط اتاقهایی که در گوشه ها قرار گرفته اند ، تقسیم نشده هستند . اطاقهای گوشه ای بزرگ که احتمالاً در آن ایام برای پذیرایی به کار می رفتند ، نشان دهنده دو تیرک هستند که فقط از یک طرف با دیوار مربوط هستند در مرکز حیاط یک حوض هشت گوش تعبیه شده است .
این بنا که در وضعیت نسبتاً جنوبی نگهداری نشده و امروزه هم مثل سرای گلشن به عنوان انبار مورد استفاده قرار می گیرد . تزئین و دکوراسیون این بنا در دیوارها ، عبارت از کاشی های مربع و مستطیل شکل است .
-------------------
9- خانه محمودی
این خانه متعلق به دوره قاجاریه می باشد که دارای معماری بی نظیری است . این خانه چهار (4) عمارت بوده که هر یک در فصول سال مورد استفاده قرار می گرفته و ساختمان ضلع شمالی این بنا رو به قبله می باشد . دارای تزئینات و شیشه کاری زیبایی بوده و به عنوان سالن پذیرایی از آن استفاده می شده است . این منزل دارای حیاط خلوتی می باشد که در آن حوضچه ای است که موجب خنک شدن فضای ساختمان می شده است .
خانه محمودی در هر سوی ساختمان دارای دو طبقه اتاق و زیر زمین است . این خانه که دارای 2 بادگیر و دالانها پی پیچ در پیچ و هشتی می باشد در سالهای اخیر توسط شهرداری خریداری و حفظ شده است .
این اثر به شماره 8678 در تاریخ 10/3/1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده .
-------------------------
10- برج مادر نادر شاه :
در ناحیه شرقی قلعه اژدها پیکر و بر روی سطح مرتفعی قرار دارد . دیوارهای خارجی ساختمان مربعی شکل و 5/524/4 متر می باشد . کل ارتفاع ساختمان 9 متر است و به نظر می رسد که چندین بار تعمیر شده است . در غرب بنا و وصل به آن حوضی قرار دارد که به مسجد تغییر شکل داده .
---------------------
11- قلعه اژدها پیکر
قلعه بر روی سطح مرتفعی که از طرف غرب شهر به آن منتهی می شود قرار گرفته است دارای طولی برابر 700 متر و پهنای برابر با 170 متر می باشد اساساً این تأسیسات از سه بخش دیوار سنگی محاطی ، قلعه پایانی و قلعه میانی تشکیل شده است . قدمت آن به پیش از اسلام میرسد ، این مکان تا صد سال پیش مسکونی بوده و در زمان سلطنت رضا شاه بمباران گردیده است . به استثنای قلعه بالایی و بنای مشهور به قبور مادر نادر شاه بقیه قسمتهای قلعه منهدم گردیده است .
-----------------------
12- بقعه پیر سرخ
امامزاده پیر سرخ ، در جنوب غربی شهر قدیم لار واقع شده است گر چه امروزه بخش عمده آن ویران شده ، معهذا یکی از اماکن مقدس لار می باشد . این بنا با ستونهای دو سوم عمودی در گوشه ها ، احتمالاً قبلاً معروش بوده است . روی برخی از دیوارها در طرف بیرونی هنوز آثار نقش و نقوش دیده می شود ، روی پایه بسیار باریک روی هر دیوار بیرونی سنگ کاری باریکی مشاهده می شود که از سه ردیف کار شده است .
در دو طرف درب ورودی ، دو ستون به جلو آمده مشاهده می شود . اتاق درونی هشت گوش با قطر 60/5 متردارای فرورفتگی هایی است که در دیواره ها است و بر خلاف جداره بیرونی و دیوارهای سنگ فرش شده فقط گچ کاری شده اند مجاور می شود ، تا عمق ( 7 ) متری پیش رفته اند ولی از ادامه کار به خاطر ترس از وجود ارواح خودداری پیر سرخ در زمان صفویه بنا شده است .
این اثر در مورخه 25/12/79 به شماره 3424 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
------------------
13- آب انبار معتمد
این آب انبار در شهر قدیم لار قرار دارد . این بنا متعلق به دوره صفویه می باشد و دارای 4 بادگیر و دهن شیر است که از ویژگی های ممتاز بنا محسوب می شود .
این اثر تاریخی به شماره 10505 در تاریخ 2/8/82 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .
------------
14- مناره شیخ دانیال
شیخ دانیال خنجی از صلحا و مرشیدین به نام عصر خود بوده و در اقطار لارستان وبداد مجاور مورد احترام و تجلیل همه طبقات بوده چنانچه تا کنون نیز مشهور و آرامگاه وی مزار و مورد نذورات است .
پدر وی به مدد صالحی یاد شده که دردهی به نام گریش با فرزندان خود به امر کشاورزی اشغال داشته است چنانچه شواهد نشان می دهد که در بین بازماندگان زردشتی آن سرزمین به تبلیغات و ارشاد پرداخته و آنان را به دین اسلام دعوت می کرده . شواهدی نشان می دهد که گذشته از مقام روحانیت نفوذ مغنوی شدید در لارستان و سواحل قلمرو پادشاهان
--------------------
16- بقیه شاه فخر الدین احمد ( کاکا فخر الدین )
شاه فخر الدین در گوشه جنوبی شرقی خنج ، در میان گورستان وسیعی قرار گرفته است . در سابق آنجا را تپه های متعددی از هر سو بر گرفته بود ولی اکنون به علت توسعه شهر تمامی آن نواحی وحتی قسمتی از گورستان مسکونی گشته است .
بنای آرامگاه از سنگ و گچ است قسمتی از گنبد حرم فروریخته و شکافهای عمیقی در بدنه کنبد به چش می خورد که چندین سال قبل تا انداره ای مرمت گردیده است .
تزئینات گلوگاه گنبد از ارزش هنری زیبایی برخوردار است که در سایر بناهای متبرکه شیراز نظیر آن دیده نمی شود . داخل مقبد نیز دارای تزئینات جالب گچ بری است . این اثر به شماره 1323 جز آثار باستانی به ثبت رسیده است .
----------------
17- آتشکده چهار طاقی محلچه
در مسیر راه خنج به لار و خنج به کاریان در محل ( محلچه ) آتشکده زردشتیان و احتمالاً رباطی بوده است که منزلگاه و توقف گاه کاروانیان بوده است . بقایای چهار طاقی آن هنوز هم به صورت ......... خراب باقی مانده است و بر سه پایه خود نمایی می کند .
---------------
18- بقعه شیخ ابونجم
از بناهای دوران اسلامی قرن هشتم می باشد . که از سنگ ، کاشی و گچ ساخته شده . از ویژگی های این بنا تبدیل پلان مربع به دایره و سپس گنبد است .
نسب شیخ محمد ابونجم به امام موسی کاظم (ع) می رسد . این اثر در تاریخ 23/1/78 به شماره 2317 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
-------------
19- بقعه شیخ شعیب :
از آثار تاریخی مذهبی قرن هشتم هجری است که با مصالح لاشه سنگ احداث شده – تزئینات داخلی این بنا دارای طاقنما می باشد .
------------
20- بقعه شیخ قاضی حسن
از بناهای دوران اسلامی قرن هشتم است که با استفاده از سنگ و ملاط و گچ ساخته شده . تبدیل پلان مربع به دایره و سپس گنبد از ویژگی این بنا تاریخی است . این اثر در تاریخ 27/1/78 به شماره 2590 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
-------------
گراش شهری است ازتوابع شهرستان لارستان در جنوب استان فارس و در فاصله ۳۵۵ کیلومتری از و 15 کیلومتری لار قرار دارد. اسم ان از گبراش به جراش و سپس به گراش تغییر یافته است. جمعیت شهر گراش در حدود ۴۹۷۹۱ نفر است.
آثار تاریخی گراش
· برکه کل گراش
· کاروانسرای برمیر گراش
· دژ گراش
· برکه چهارطاق
· برکه کده بان
· برکه اسدالله
در بخش جنوب غربی شهر در تنگه‌ای به نام تنگاب (تنگاو)در کوه سیاه (کوسیاه) سدی به نام همین تنگه از سنگ و ساخته شده‌است که بنابر نوشته‌های آقای دکتر احمد اقتداری (استاد پیشین دانشگاه تهران) دیرینگی آن به دوره ساسانیان برمیگردد.
بخش جویم یکی از بخش های شهرستان لارستان در استان فارس می باشد.این بخش شمالی ترین بخش شهرستان لارستان است. اب و هوای مساعد تری نسبت به بقیه بخش های شهرستان دارد. از جمله مناطق تفریحی جویم میتوان رحمت اباد -تنگه حاجی اباد و کلون-سرچشمه -شاه غریب-قطب اباد نام برد
رادیو ورزش شهرستان لار موج FM فرکانس 98.5
رادیوپیام شهرستان لار موج FM فرکانس 156
رادیو قرآن شهرستان لار موج FM فرکانس 95.2
رادیو معارف شهرستان لار موج FM فرکانس 92
